Gisteren las ik op de NOS over het overlijden van Milan Kundera. Ik kende hem als auteur van De Grap. Dit boek heb ik in 2020 gelezen na een tip van mijn nicht Anita. Wat ik me vooral herinner is het waardevolle inkijkje in de communistische leefwereld en de scherpe pen waarmee Kundera zijn personages tot leven bracht. Het waren geen helden, maar mensen met een geloofwaardige persoonlijkheid en de bijbehorende strijd met levenszin. Dat kwam samen in een ironisch plot.

De roman

In het NOS-artikel sprong er één ding uit voor mij: Kundera’s visie op de romanschrijver en de roman.

Kundera zag het als de ultieme taak van de romanschrijver om het menselijk bestaan te doorgronden. De roman was volgens hem de enige vorm waarin de existentiële binnenwereld van de mens – een samenspel van dromen, nachtmerries, liefdes, angsten en verlangens – in al zijn complexiteit kon worden onderzocht. Het is uiteindelijk deze binnenwereld die betekenis geeft aan het leven, zo luidde zijn filosofie.

Bron: NOS

Innerlijk doe ik een vreugdesprong. Niet eerder ben ik zo’n duidelijke en treffende omschrijving van de roman tegengekomen. Ik zie dit als antwoord op de vraag waarom ik me tot sommige romans aangetrokken voel. Een goede roman toont de complexe binnenwereld van een ander en daar kan ik van leren — leren om mijn binnenwereld beter te begrijpen. Want dat geeft uiteindelijk betekenis aan het leven, denk ik.

Ik zie nu ook dat Kundera in 2014 een boek schreef Over de romankunst. Dat maakt me nieuwsgierig 🙂

De grap

Zijn boek De ondraaglijke lichtheid van het bestaan is verfilmd in 1988. De verfilming was een verkoopsucces, maar Kundera was er niet over te spreken.

Hij vond dat zijn roman was verfilmd als een rechtlijnig liefdesverhaal, waaruit alle diepgang en complexiteit in de personages was verdwenen. Kundera noemde de verfilming “ultieme kitsch” en liep tijdens de première halverwege de film de bioscoop uit.

Bron: NOS

Dit doet me denken aan de kritiek van Michael Ende op de verfilming van zijn boek The Neverending Story (zie ook mijn verslag over dit prachtige verhaal).

Toen de film uitkwam, was Ende zeer teleurgesteld. De filmmakers hadden het boek volgens hem onvoldoende gevolgd, en alle psychologische thema’s eruit gehaald.

Bron: Wikipedia

De films zijn bekend bij het grote publiek, maar volgens de auteurs zijn het oppervlakkige vertolkingen van de boeken. Dat is nogal ironisch (misschien zelfs wel cynisch). Kundera had er een boek over kunnen schrijven.